Wąż

Stworzenie, które wiele osób napawa obrzydzeniem ze względu na temperaturę i łuskowatą powierzchnie ciała, jest bardzo mocno rozpowszechnionym symbolem. Jak to się stało że gad, którego bardzo dużo osób się boi jest symbolem, który do dzisiaj jest mocno zakorzeniony w naszych głowach?

Od zarania ludzkości w wszelkiej maści podaniach, malowidłach i przekazach ustnych wąż jawi się, jako istota przebiegła i nikczemna. Ma rozdwojony język i pełzając w prochu przemieszcza się w swoich niecnych sprawach. Aczkolwiek w wielu sytuacjach waż tez jest symbolem pożytecznych nauk jak chociażby medycyny. Warto prześledzić drogę symbolu węża na przestrzeni wieków.

Symbolika węża w Biblii

Adam i Ewa – obraz Lucasa Cranacha starszego

Od wieków węża uważano za symbol chaosu, pierwotnej komicznej siły, śmierci, duszy ludzkiej, uzdrowienia, zdrowia, grzechu, podstępu, upadłego anioła i świata podziemnego. Jednym z pierwszych podań gdzie można spotkać się z wężem jest Biblijna relacja o skuszeniu pierwszej kobiety Ewy.

Szatan pod postacią węża właśnie zachęcał ją do spożycia owocu drzewa dobra i zła tak, aby stać się równym Bogu. Jego zwodnicza mowa i pierwsze kłamstwa doprowadziły do degradacji ludzkości, którą odczuwamy po dziś dzień.

Wąż w starożytnej Grecji – leczenie, uzdrawianie

Dość niedaleko geograficznie, bo w starożytnej Grecji z kolei jest kilka mitów związanych z wężem. Jeden z najbardziej popularnych opowiada o Asklepiosie (w Rzymie jego imię to Eskulap). To właśnie temu mitowi zawdzięczamy dzisiejszego patrona lekarzy i ich nieoderwalny symbol, jakim jest Kaduceusz. Ale po kolei.

Asklepios / Eskulap

Posąg Asklepiosa

Asklepios był dzieckiem Apollona i Koronis, która była córką króla z Tesalii. Ojciec chcąc zapewnić godne życie swojemu synowi oddał go na nauki do znanego z nauk lekarskich centaura Charona. Z racji tego, że Asklepios był bardzo pojętnym uczniem udało mu się w krótkim czasie przeskoczyć wiedzą swojego mistrza. Dzięki zdobytemu doświadczeniu mógł nawet przywracać ludziom życie, co bardzo nie spodobało się Zeusowi, który za kare go uśmiercił. Aczkolwiek nie pozostawił po nim bezimiennej mogiły, ale przemienił go w gwiazdozbiór wężownika. Miejscami kultu Asklepiosa były początkowo ołtarze lecznicze w środku świętego gaju. Z czasem jego świątynie zaczynały przypominać szpitale gdzie leczono ludzi chorych na ciele i na umyśle. Kult tego pomniejszego boga szybko przeniósł się do Rzymu gdzie właśnie nazwano go Eskulap. Był on przedstawiany, jako starzec w bezrękawniku z odsłoniętym torsem i z laską podróżną w ręku, która jest opleciona wężem właśnie, i zwana jest kaduceuszem.

Hermes i kaduceusz

Kadyceusz

Kolejnym mitem związanym z wężami jest historia Hermesa, który też używał kaduceusza, jako swojego atrybutu. Powstanie kaduceusza miało miejsce wtedy, kiedy Hermes dostrzegł dwa węże walczące ze sobą jednego białego a drugiego czarnego. Żeby je rozdzielić Hermes wbił między nie laskę a one się wkoło niej oplotły. Kaduceusz symbolizuje idealną równowagę miedzy dobrem i złem jak również świadczy o ich symbiozie.

Waż w mitologii Nordyckiej

W mitologii greckiej występują co najmniej dwa weżę:

Jormungand

Thor walczący z Jormungandem; Johann Heinrich Füssli, 1788 r.

Jormungand (zwany również: Midgardsorm, Midhgardhsormr, Midgårdsormen) – w mitologii nordyckiej gigantyczny wąż opasujący Midgard, jedno z trzech dzieci boga Lokiego oraz gigantki o imieniu Angerboda z lasu Yrnvid. Gdy Odyn dowiedział się o dzieciach Lokiego i Angerbody, nakazał je porwać, a następnie rzucił Jormunganda do oceanu otaczającego Midgard. Wąż rósł w otchłaniach, aż w końcu przyjął takie rozmiary, iż otaczał cały świat i mógł ugryźć własny ogon.

Nidhögg

Nidhögg (także Níðhǫggr, Nidhogg) – w mitologii skandynawskiej skrzydlaty wąż lub smok, podgryzający korzenie Yggdrasilu i wysysający krew z ciał zmarłych.

Wąż a nieśmiertelność

Niektóre kultury uważały węże za nieśmiertelne, ponieważ wydawały się być odrodzone od siebie, gdy zrzucały swoją skórę. Węże często kojarzyły się również z nieśmiertelnością, ponieważ obserwowano, jak gryzą ogony, tworząc okrąg, a kiedy zwinęły się, tworzyły spirale. Zarówno koła, jak i spirale były postrzegane jako symbole wieczności.

Uroboros – wąż zjadający własny ogon

Uroboros  to znany od starożytności symbol przedstawiający węża lub smoka z ogonem w pysku. Uroboros to symbol nieskończoności, wiecznego powrotu i zjednoczenia przeciwieństw. Gryzący własny ogon wąż (lub też smok) wskazuje, że koniec w procesie wiecznego powtarzania odpowiada początkowi. Mamy tu do czynienia z symboliką cyklicznego powtarzania – obiegu czasu, odnawiania się świata, śmierci i narodzin

Podsumowanie

Jak więc widzimy z tej notatki to, jaki znaczenie ma wąż zależy od tego, w jakiej części świata o niej rozmawiamy. Na ogół wąż jest głównie symbolem:

• Zła, chaosu
• Przemiany
• Uzdrawiania, leczenia
• Nieśmiertelności

Warto zagłębić ten temat, ponieważ ile ludów na różnych kontynentach tyle znaczeń tego symbolu.