Swaróg

Człowiek od zarania dziejów poszukiwał odpowiedzi na fundamentalne pytania: jak powstał świat i czy istnieją jakieś byty transcendentne? Przed chrystianizacją Słowianie również posiadali swój własny, unikalny system wierzeń. Byli oni politeistami – wielobóstwo zresztą było niezwykle popularne wśród większości ludów przed przyjściem chrześcijańskiej wiary w jednego Boga. Bogowie słowiańscy sprawiają dzisiejszym badaczom wielkie problemy, ponieważ nasi przodkowie nie zostawili po sobie żadnych źródeł pisanych – nie znali bowiem tego sposobu wyrażania myśli. Warto dodać również, że poszczególne bóstwa miały różne znaczenie w poszczególnych regionach Słowiańszczyzny. Każdy gród miał swoich ulubionych patronów, którym składał szczególnie hojne ofiary.

Swaróg uznawany jest przez badaczy za jednego z najważniejszych bóstw dawnej Słowiańszczyzny. Czczony był jako bóg nieba i opiekun Słońca. Jeszcze długo po chrystianizacji Słowianie zwracali się z modlitwami w stronę nieboskłonu. Uznawany był również za opiekuna rzemieślników – wykuł rzekomo Słońce i umieścił je na niebieskim firnamencie wprawiając je w codzienną wędrówkę po horyzoncie. Niebo od zawsze kojarzy się ludziom z pewnego rodzaju niedostępnością – Swaróg jawi się więc jako bóg niezwykle tajemniczy. Wiele jednak w przypadku wierzeń słowiańskich pozostaje w sferze domysłów. Samo znaczenie Swaroga jest pewnego rodzaju zagadką – znamy bowiem innego boga, Peruna, Gromowładnego, który był bogiem burzy i piorunów. Podobna sfera działania sprawia zapewne, że kult obu bóstw musiał się wykluczać i zależał od konkretnego regionu. Musimy pamiętać, że Słowianie zamieszkiwali ponad połowę kontynentu europejskiego w czasach swojej największej świetności, więc nie można uważać, że wierzenie w każdym miejscu były identyczne. Można spekulować, że zapewne miał większe znaczenie w północnej Europie – wszak południe pod silnymi wpływami starożytnej Grecji zapewne uznawało wyższość Peruna, którego łączyła z Zeusem, Panem Niebios. Nie odchodząc od greckiego podłoża kulturalnego, w tradycji utarło się porównywanie Swaroga z popularnym Swarogiem. Wydaje się jednak, że słowiańska wersja bóstwa miała większe znaczenie dla społeczeństwa, w którym istniała.

Swaróg przetrwał do czasów dzisiejszych w nazwach niektórych miejscowości. Przykładowo z bóstwem tym wiązane jest przez historyków pochodzenie miasta Swarzędz, dzisiaj leżącego w województwie wielkopolskim w bliskim sąsiedztwie Poznania. Od imienia Swaroga pochodzą także inne nazwy miejscowości na Połabiu i Rusi. Obrzędy skierowane ku czci Swaroga nie są niestety dzisiaj do końca poznane. Wydaje się jednak, że święta, które można łączyć z tym bóstwem do Szczodre Gody, które nasi przodkowie obchodzili pod koniec grudnia świętując przesilenie zimowe. Uznawane było ono za zwycięstwo Słońca i dnia na nocą i mrokiem, ponieważ od tamtego czasu, jak wiadomo dnia już tylko przybywa przez następne pół roku. Zazwyczaj z świętem tym wiązany jest Weles, bóg magii, bo w trakcie obrzędów odbywały się rozmaite wróżby o zbiory w następnym roku. Swaróg jednak, jako bóg Słońca, które na nieboskłonie będzie obecne coraz dłużej również ma spore znaczenie i kult oraz wspomnienie z pewnością się w tym dniu dla niego należały. Słowianie, tak jak większość ludów w tamtym czasie zajmowali się głównie rolnictwem, a od ewentualnego urodzaju lub klęski żywiołowej zależało ich przetrwanie.