Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812, we dwunastu księgach wierszem powstał w latach 1832-1834, a wydany został w Paryżu, w roku 1834.
Geneza:
Pan Tadeusz powstał z doświadczeń i obserwacji A. Mickiewicza w Paryżu. Poeta pisał ogarnięty nadzieją na rychłe polityczne przeobrażenie w Europie, natomiast Epilog świadczy o rozczarowaniu autora przebiegiem historii.
Na pewno najważniejszym celem i sensem powstania tego dzieła jest patriotyzm. Jak sam autor napisał w epilogu dzieło to powstało przede wszystkim „ku pokrzepieniu serc”, a więc podtrzymaniu wiary Polaków w odrodzenie zniewolonej ojczyzny. Wszystko co przedstawione jest w utworze- jest wybitnie Polskie. Dwór urządzony jest w patriotycznym duchu, na ścianach wiszą obrazy wielkich polskich bohaterów a w tle „stary Dąbrowskiego wybija Mazurek”. Położony jest pośród lasów, łąk, ruczajów i łanów zbóż. Bohaterowie postrzegają ziemię ojczystą jako największą wartość. Dlatego większość z nich jest gotowa do wzięcia udziału w powstaniu.
Niektóre symbole użyte w utworze:
- Młodość i niedojrzałość przedstawiane są za pomocą młodego Tadeusza i Zosi którzy zakochuje się w sobie. Zosia staje się także symbolem natury. Przedstawiana jest zawsze w prostym stroju ze specyficzną ozdobą czoła „ sierp krzywy, świeżym żęciem traw oszlifowany”
- Wzorowym gospodarzem, strażnikiem etykiety i mistrzem ceremonii jest Sędzia. Wygłasza on „ważną naukę o grzeczności”. Według Sędziego przestrzeganie społecznego ładu i hierarchii, to nie tylko pusta formuła, ale gwarancja narodowej tożsamości. Sędzia wzorowo dba o dom i ziemię. Jest wierny porządkowi natury, który wyznacza rytm życia na wsi.
- Ksiądz Robak trafnie wyobraża pokutnika. Jego głównym motywem działań jest chęć oddalenia ciążących na nim zarzutów i odpokutowania winy. Jest także wzorem polskiego patrioty, całe swoje życie podporządkował służbie dla Ojczyzny, walczył na wielu frontach w kampanii Napoleona.
- Motyw tańca– polonez w którym biorą udział prawie wszyscy bohaterowie, uzmysławia że Polacy mogą być zjednoczeni. Taniec niesie nadzieje na lepszą przyszłość bez waśni i sporów, łączy naszych bohaterów i jednocześnie napawa optymizmem. Scena ta jest ważna ponieważ zamyka utwór który rozstaje się z czytelnikiem pozytywnym akcentem.
